سمان IVOCLAR – Variolink N Base Shade Blxl

مقدمه

سمان‌های رزینی به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین مواد در دندانپزشکی مدرن،​ نقش کلیدی در موفقیت ترمیم‌های غیرمستقیم ایفا می‌کنند. در میان این محصولات،​ سمان Variolink N از شرکت Ivoclar Vivadent به دلیل ویژگی‌های فیزیکی،​ زیبایی‌شناسی و سازگاری گسترده با مواد ترمیمی مختلف،​ جایگاه ویژه‌ای یافته است.

معرفی کلی Variolink N و شرکت Ivoclar

Variolink N یک سیستم سمان رزینی دوال کیور (dual-cure) و لایت کیور (light-cure) است که برای سمان کردن ترمیم‌های غیرمستقیم از جنس سرامیک شیشه‌ای،​ سرامیک لیتیوم دی‌سیلیکات و کامپوزیت طراحی شده است. این محصول توسط شرکت Ivoclar Vivadent،​ یکی از پیشگامان جهانی در تولید مواد دندانپزشکی،​ در لیختن‌اشتاین تولید می‌شود و بیش از ۱۵ میلیون ترمیم با استفاده از آن در سراسر جهان انجام شده است.

شرکت Ivoclar Vivadent با سابقه‌ای طولانی در توسعه مواد ترمیمی و لوتینگ،​ همواره بر نوآوری،​ کیفیت و پشتیبانی علمی تاکید داشته و محصولاتش در بیش از ۱۰۰ کشور توزیع می‌شود. Variolink N به عنوان ادامه‌دهنده موفقیت Variolink II،​ با فرمولاسیون بهبود یافته و ویژگی‌های زیبایی‌شناسی و مکانیکی برتر،​ استاندارد طلایی سمان‌های رزینی چسبنده را تعیین کرده است.

ترکیب شیمیایی و فرمولاسیون Variolink N

فرمولاسیون Variolink N بر پایه یک ماتریس مونومری متشکل از Bis-GMA،​ urethane dimethacrylate (UDMA) و triethylene glycol dimethacrylate (TEGDMA) است. پرکننده‌های معدنی شامل شیشه باریم،​ تری‌فلوراید ایتربیوم،​ شیشه فلوروسیلیکات باریم-آلومینیوم و اکسید مخلوط کروی می‌باشند. اندازه ذرات پرکننده بین ۰.۰۴ تا ۳.۰ میکرون و میانگین اندازه ذرات ۰.۷ میکرون است.

در جدول زیر ترکیب وزنی و حجمی اجزای اصلی آورده شده است:

انواع Variolink N

سمان Variolink N در دو نوع اصلی عرضه می‌شود:

• Dual-cure (دوال کیور): قابلیت پلیمریزاسیون همزمان با نور و شیمیایی را دارد و برای ترمیم‌های ضخیم‌تر یا مناطقی که نور به خوبی نفوذ نمی‌کند (مانند روکش‌ها،​ اینله‌ها،​ آنله‌ها،​ بریج‌ها) ایده‌آل است.
• Light-cure (لایت کیور): مخصوص ترمیم‌های نازک و بسیار شفاف (مانند ونیرها) است و تنها با نور پلیمریزه می‌شود. Variolink N Base نمونه‌ فقط لایت کیور این سمان است و نباید با کاتالیزور مخلوط شود.

رنگ‌بندی و سایه‌ها و تأثیر بر زیبایی

یکی از نقاط قوت Variolink N،​ تنوع رنگی و سایه‌های هماهنگ است که امکان تطابق عالی با دندان‌های طبیعی و ترمیم‌های زیبایی را فراهم می‌کند. این محصول در چهار رنگ پایه و دو رنگ کاتالیزور و همچنین دو سطح ویسکوزیته عرضه می‌شود:

• Base Shades: Transparent (شفاف)،​ White (سفید)،​ Yellow (زرد/یونیورسال)،​ Bleach XL (سفید بسیار روشن)
• Catalyst Shades: Transparent (شفاف)،​ Yellow (زرد/یونیورسال)
• ویسکوزیته: Low (کم) و High (زیاد)؛​ ویسکوزیته پایین برای روکش‌ها و ویسکوزیته بالا برای اینله/آنله و ونیر توصیه می‌شود.

خواص فیزیکی و مکانیکی: رادیوپاسیتی،​ ویسکوزیته،​ استحکام

رادیوپاسیتی

رادیوپاسیتی Variolink N بسیار بالا (≥۳۰۰٪ آلومینیوم) است که تشخیص اضافات سمان را در رادیوگرافی تسهیل می‌کند. این ویژگی به ویژه در ترمیم‌های خلفی و نواحی غیرقابل مشاهده اهمیت دارد

ویسکوزیته

دو سطح ویسکوزیته (کم و زیاد) برای Base و Catalyst ارائه شده است. ویسکوزیته پایین برای روکش‌ها و ویسکوزیته بالا برای اینله/آنله و ونیرها توصیه می‌شود. این امکان انتخاب قوام مناسب برای هر اندیکاسیون را فراهم می‌کند

استحکام مکانیکی

مطالعات آزمایشگاهی نشان داده‌اند که Variolink N دارای استحکام خمشی و مدول خمشی بالا و سختی مناسب است. در مقایسه با سایر سمان‌های رزینی،​ استحکام خمشی Variolink N در حالت dual-cure و light-cure قابل مقایسه با RelyX ARC و Enforce است و تفاوت آماری معنی‌داری بین حالت‌های مختلف کیور مشاهده نشده است.

در مطالعه‌ای،​ استحکام خمشی Variolink N در حالت light-cure برابر با ۱۶۸.۲ MPa،​ در حالت dual-cure برابر با ۱۶۴.۶ MPa و در حالت self-cure برابر با ۱۳۷.۱ MPa گزارش شده است. همچنین سختی Knoop در حالت dual-cure بالاتر از حالت self-cure و light-cure بوده است.

سایر خواص

• زمان کارکرد: حدود ۳.۵ دقیقه در دمای ۳۷ درجه سانتی‌گراد
• ضخامت فیلم: حدود ۹ تا ۱۵ میکرون
• پایداری رنگ: فرمولاسیون کاهش‌یافته آمین برای جلوگیری از تغییر رنگ
• حلالیت: بسیار پایین در بزاق دهان

کاربردهای بالینی Variolink N

Variolink N برای سمان کردن ترمیم‌های غیرمستقیم زیر مناسب است:

• ونیرهای سرامیکی و کامپوزیتی
• اینله و آنله‌های سرامیکی و کامپوزیتی
• روکش‌های سرامیکی (مانند IPS e.max و IPS Empress)
• بریج‌های سرامیکی و کامپوزیتی
• پست‌های اندودنتیک فایبرگلاس
• ترمیم‌های کامپوزیتی غیرمستقیم

این سمان به طور خاص برای ترمیم‌های شیشه‌ای-سرامیکی،​ سرامیک‌های لیتیوم دی‌سیلیکات و کامپوزیت‌های تقویت‌شده با الیاف توصیه می‌شود

سازگاری با مواد ترمیمی مختلف

سرامیک‌های لیتیوم دی‌سیلیکات (مانند IPS e.max)

Variolink N به طور کامل با سرامیک‌های لیتیوم دی‌سیلیکات سازگار است. پروتکل آماده‌سازی شامل اچ با اسید هیدروفلوئوریک ۵٪ به مدت ۲۰ ثانیه،​ شستشو،​ خشک کردن و استفاده از پرایمر (مانند Monobond N) است. این فرآیند باعث ایجاد پیوند شیمیایی و میکرومکانیکی قوی بین سمان و سرامیک می‌شود

سرامیک‌های شیشه‌ای تقویت‌شده با لوسیت و فلدسپات

اچ با اسید هیدروفلوئوریک ۵٪ به مدت ۶۰ ثانیه و سپس استفاده از پرایمر توصیه می‌شود.

کامپوزیت و کامپوزیت تقویت‌شده با الیاف

سطح ترمیم باید سندبلاست شود و در صورت نیاز با دستگاه اولتراسونیک تمیز گردد. سپس پرایمر مناسب اعمال می‌شود.

زیرکونیا و فلزات

اگرچه Variolink N عمدتاً برای سرامیک‌های شیشه‌ای و کامپوزیت طراحی شده،​ اما با استفاده از پرایمرهای مخصوص (مانند Metal/Zirconia Primer) می‌توان آن را برای زیرکونیا و فلزات نیز به کار برد،​ هرچند برای این موارد سمان‌های اختصاصی‌تر توصیه می‌شود.

پروتکل بالینی و نحوه استفاده

آماده‌سازی سطح ترمیم

1. حذف ترمیم موقت و تمیزکاری: با برس پولیش و خمیر بدون فلوراید و روغن (مانند Proxyt fluoride-free) سطح را تمیز کنید.
2. بررسی تطابق و سایه: با خمیر Try-In سایه را بررسی و در صورت نیاز اصلاح کنید.
3. اچینگ ترمیم:
   1. سرامیک‌های لیتیوم دی‌سیلیکات: اچ با اسید هیدروفلوئوریک ۵٪ به مدت ۲۰ ثانیه
   2. سرامیک‌های لوسیت/فلدسپات: اچ به مدت ۶۰ ثانیه
   3. کامپوزیت: سندبلاست و تمیزکاری اولتراسونیک
4. استفاده از پرایمر: Monobond N یا Monobond-S به مدت ۶۰ ثانیه و سپس خشک کردن با هوا

آماده‌سازی دندان

1. ایزولاسیون: ترجیحاً با رابردم یا رول پنبه و ساکشن
2. اچینگ مینای دندان با اسید فسفریک ۳۷٪: ۱۵-۳۰ ثانیه برای مینا،​ ۱۰-۱۵ ثانیه برای عاج (در صورت استفاده از Syntac،​ اچینگ عاج اختیاری است)
3. شستشو و خشک‌کردن: تا سطح عاج کمی مرطوب و براق بماند (wet bonding)
4. استفاده از باندینگ: Syntac یا ExciTE F DSC طبق دستورالعمل؛​ Heliobond به عنوان لایه نهایی باندینگ

مخلوط کردن و اعمال سمان

1. مخلوط کردن Base و Catalyst: نسبت ۱:۱ به مدت ۱۰ ثانیه بلافاصله قبل از استفاده
2. اعمال سمان: با برس یا اسپاتول روی سطح ترمیم و/یا دندان
3. قرار دادن ترمیم: با فشار ملایم،​ حذف اضافات با برس یا ابزار مناسب
4. Tack Cure (برای ونیر): نوردهی مرکزی به مدت ۳-۴ ثانیه با شدت ۶۵۰ mW/cm2 برای تثبیت اولیه
5. حذف اضافات: قبل از پلیمریزاسیون کامل،​ اضافات را به دقت حذف کنید

پلیمریزاسیون نهایی

• نوردهی قطعه به قطعه: با لایت کیور با شدت ≥۸۰۰ mW/cm2 به مدت ۱۰ ثانیه به ازای هر میلی‌متر ضخامت سرامیک؛​ اگر شدت بین ۵۰۰-۸۰۰ mW/cm2 باشد،​ ۲۰ ثانیه به ازای هر میلی‌متر
• پوشش حاشیه‌ها با ژل گلیسرین (Liquid Strip): برای جلوگیری از لایه مهار اکسیژن؛​ پس از پخت کامل،​ ژل شسته شود

فینیشینگ و پالیش

• استفاده از نوارهای پالیش در نواحی پروگزیمال
• بررسی و اصلاح اکلوژن و حرکات فانکشنال
• پالیش نهایی با دیسک یا پولیش‌های مخصوص (مانند OptraPol)

مزایا و معایب بالینی Variolink N

• چسبندگی بالا به دندان و مواد ترمیمی (سرامیک،​ کامپوزیت)
• استحکام مکانیکی و فشاری عالی
• پایداری رنگ و زیبایی طولانی‌مدت به دلیل فرمولاسیون کاهش‌یافته آمین
• رادیوپاسیتی بالا برای تشخیص آسان اضافات
• تنوع رنگ و قوام برای تطابق با نیازهای زیبایی و عملکردی
• کاربری آسان و حذف راحت اضافات به ویژه با tack cure
• سازگاری کامل با سرامیک‌های لیتیوم دی‌سیلیکات و کامپوزیت‌های غیرمستقیم
• پایداری در محیط دهان و مقاومت در برابر بزاق و اسیدها
• عدم تحریک پالپ و حساسیت پایین (در صورت رعایت پروتکل)

معایب

• حساسیت تکنیکی بالا: نیاز به رعایت دقیق مراحل آماده‌سازی و پلیمریزاسیون
• عدم کارایی در محیط‌های مرطوب یا عدم ایزولاسیون مناسب
• تداخل با مواد حاوی فنول (مانند اوژنول) و پراکسید هیدروژن: باعث اختلال در پلیمریزاسیون می‌شود
• امکان بروز حساسیت یا آلرژی به اجزای خاص در موارد نادر
• قیمت بالاتر نسبت به سمان‌های غیررزینی
• حذف اضافات پس از پخت کامل دشوارتر است

مقایسه Variolink N با سایر سمان‌های رزینی مشابه

در جدول زیر مقایسه‌ای بین Variolink N و سه سمان رزینی رایج دیگر (RelyX ARC،​ Panavia F2.0،​ Multilink N) ارائه شده است:

Variolink N از نظر زیبایی،​ پایداری رنگ،​ رادیوپاسیتی و سازگاری با سرامیک‌های مدرن (مانند IPS e.max) نسبت به بسیاری از رقبا برتری دارد. RelyX ARC و Multilink N نیز گزینه‌های قابل اعتمادی هستند اما تنوع رنگ و پایداری رنگ Variolink N را ندارند. Panavia F2.0 به دلیل باندینگ اختصاصی و مقاومت شیمیایی بالا،​ برای برخی اندیکاسیون‌ها مناسب است اما از نظر زیبایی و تطابق رنگ محدودیت دارد.

داده‌های بالینی و مطالعات علمی درباره عملکرد بلندمدت

مطالعات متعددی استحکام باند،​ درجه تبدیل و حساسیت به روش کیور Variolink N را بررسی کرده‌اند. نتایج نشان می‌دهد که این سمان در حالت dual-cure و light-cure استحکام خمشی و سختی مناسبی دارد و تفاوت آماری معنی‌داری بین حالت‌های مختلف پخت مشاهده نشده است. همچنین،​ درجه تبدیل و سختی نهایی به شدت نور و مدت زمان پلیمریزاسیون وابسته است و استفاده از نور با شدت کافی توصیه می‌شود.

در مطالعه‌ای دیگر،​ استحکام باند میکروتنسیل Variolink N به عاج دندان پس از ذخیره‌سازی در آب مقطر و اسید لاکتیک بررسی شد. نتایج نشان داد که استحکام باند این سمان در شرایط اسیدی و پس از گذشت زمان کاهش می‌یابد،​ اما همچنان در محدوده قابل قبول باقی می‌ماند و عملکرد آن با سایر سمان‌های رزینی (Panavia F2.0 و RelyX Unicem) قابل مقایسه است.

مطالعات بالینی

در یک مطالعه بالینی تصادفی‌سازی شده پنج‌ساله،​ عملکرد بالینی اینله‌های کامپوزیتی غیرمستقیم با سه استراتژی سمان (etch-and-rinse: Variolink N،​ self-etch: Panavia F2.0،​ self-adhesive: RelyX Unicem) مقایسه شد. نتایج نشان داد که هر سه گروه پس از پنج سال عملکرد قابل قبولی داشتند،​ اما گروه Variolink N از نظر تغییر رنگ حاشیه‌ای و تطابق حاشیه‌ای عملکرد بهتری داشت و حساسیت پس از عمل نیز فقط در چند مورد و به طور گذرا مشاهده شد.

در مطالعه‌ای دیگر،​ بقای بلندمدت ترمیم‌های سرامیکی (Empress I) که با Variolink N سمان شده بودند،​ پس از میانگین ۱۴.۵ سال،​ نرخ موفقیت تجمعی ۹۲.۱٪ و نرخ بقای تجمعی ۹۳.۹٪ گزارش شد. این داده‌ها نشان‌دهنده دوام و پایداری بالای سمان در بلندمدت است و عوارض عمده شامل شکست سرامیک (۶.۷٪)،​ پوسیدگی ثانویه (۴.۷٪) و عوارض اندودنتیک (۲.۷٪) بوده است.

زیست‌سازگاری و سمیت

مطالعات آزمایشگاهی نشان داده‌اند که سمان‌های رزینی دوگانه مانند Variolink N در صورت پلیمریزاسیون کامل (به ویژه با نور کافی)،​ سمیت سلولی قابل توجهی ندارند و سطح سمیت آن‌ها پس از ۷ روز به حداقل می‌رسد. با این حال،​ در صورت پلیمریزاسیون ناقص یا استفاده از حالت self-cure بدون نور کافی،​ میزان سمیت افزایش می‌یابد. بنابراین رعایت پروتکل پلیمریزاسیون برای کاهش ریسک سمیت و حساسیت پالپی ضروری است.

تداخلات و نکات ایمنی: حساسیت،​ سمیت،​ تغییر رنگ

• مواد حاوی فنول (مانند اوژنول): باعث مهار پلیمریزاسیون می‌شود و نباید قبل از سمان‌گذاری استفاده شود.
• مواد ضدعفونی‌کننده اکسیداتیو (مانند پراکسید هیدروژن): با سیستم آغازگر واکنش داده و پخت را مختل می‌کند.
• مواد قلیایی (مانند Airflow): اثر باندینگ را کاهش می‌دهد.
• حساسیت و آلرژی: موارد نادر حساسیت به اجزای سمان گزارش شده است؛​ در صورت سابقه آلرژی به متاکریلات‌ها یا گلوتارآلدئید،​ احتیاط شود.
• تغییر رنگ: فرمولاسیون کاهش‌یافته آمین باعث پایداری رنگ می‌شود؛​ با این حال،​ قرارگیری طولانی‌مدت در معرض نور شدید ممکن است در برخی موارد منجر به تغییر رنگ شود.

تجربه بالینی و نکات عملی: حذف اضافات،​ tack cure،​ ابزارها

• حذف اضافات: بهترین زمان حذف اضافات سمان،​ بلافاصله پس از tack cure (نوردهی اولیه ۳-۴ ثانیه) است. در این مرحله سمان حالت ژله‌ای دارد و به راحتی با برس یا ابزار پلاستیکی قابل حذف است.
• ابزارهای پیشنهادی: برس‌های میکروبراش،​ اسپاتول پلاستیکی،​ نوار پالیش برای نواحی پروگزیمال و دیسک‌های پالیش برای حاشیه‌ها
• تکنیک tack cure: به ویژه برای ونیرها و ترمیم‌های نازک،​ نوردهی مرکزی کوتاه باعث تثبیت ترمیم و سهولت حذف اضافات می‌شود.
• پوشش حاشیه‌ها با ژل گلیسرین: برای جلوگیری از لایه مهار اکسیژن و پلیمریزاسیون کامل سطحی
• ایزولاسیون: استفاده از رابردم یا رول پنبه برای جلوگیری از آلودگی با بزاق یا خون

نگهداری: کاتالیزور باید در دمای ۲-۸ درجه سانتی‌گراد و سایر اجزا در ۲-۲۸ درجه نگهداری شود

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

سمان رزینی Variolink N شرکت Ivoclar با ترکیب شیمیایی پیشرفته،​ تنوع رنگ و قوام،​ رادیوپاسیتی بالا،​ پایداری رنگ،​ استحکام مکانیکی عالی و سازگاری کامل با سرامیک‌های مدرن (به ویژه لیتیوم دی‌سیلیکات)،​ یکی از بهترین گزینه‌ها برای لوتینگ چسبنده ترمیم‌های غیرمستقیم است. مطالعات بالینی و آزمایشگاهی،​ دوام و عملکرد بلندمدت این سمان را تایید کرده‌اند و نرخ موفقیت بالای آن در ترمیم‌های سرامیکی و کامپوزیتی گزارش شده است.

مزایای اصلی Variolink N شامل زیبایی عالی،​ پایداری رنگ،​ حذف آسان اضافات،​ رادیوپاسیتی بالا و سازگاری گسترده با مواد ترمیمی است. معایب آن عمدتاً به حساسیت تکنیکی،​ قیمت بالا و نیاز به رعایت دقیق پروتکل‌های بالینی مربوط می‌شود.

در مقایسه با سایر سمان‌های رزینی (RelyX ARC،​ Panavia F2.0،​ Multilink N)،​ Variolink N از نظر زیبایی،​ پایداری رنگ و تطابق با سرامیک‌های مدرن برتری دارد و انتخاب اول بسیاری از دندانپزشکان زیبایی و ترمیمی است.

توصیه عملی: برای دستیابی به بهترین نتایج،​ رعایت کامل پروتکل آماده‌سازی سطح،​ انتخاب سایه و قوام مناسب،​ استفاده از نور با شدت کافی و حذف به موقع اضافات سمان ضروری است. همچنین،​ در موارد حساسیت یا آلرژی به اجزای سمان،​ احتیاط لازم رعایت شود.